Historia Studium Muzyki Kościelnej
![](tl_files/obrazki/thn_kslewkowicz.jpg)
Początek regularnego kształcenia organistów w Warszawie wiąże się z działalnością ks. Wojciecha Lewkowicza, który kształcił się między innymi w Pontificio Istituto di Musica Sacra w Rzymie oraz w Kirchenmusikschule w Ratyzbonie. Potem wrócił do swej rodzimej diecezji – przemyskiej, gdzie działała wówczas zorganizowana przez ks. Antoniego Chlondowskiego w 1916 r. Średnia Szkoła Organistowska Księży Salezjanów. Po II wojnie światowej przez pewien czas była ona jedynym w powojennej Polsce ośrodkiem kształcenia organistów. W latach pięćdziesiątych działająca przy Episkopacie Komisja do Spraw Śpiewu i Muzyki Kościelnej organizowała okresowo kilkudniowe kursy i egzaminy kwalifikacyjne dla organistów już pracujących w parafiach, aby podnieść poziom ich umiejętności. Pracą komisji kierował ks. Mieczysław Jankowski, a jej członkami byli: ks. Wojciech Lewkowicz, ks. Zbigniew Piasecki, prof. Feliks Rączkowski, Tadeusz Jarzęcki i Tadeusz Smogorzewski. W protokole posiedzenia tej Komisji z września 1959 roku „stwierdzono absolutny brak właściwego przygotowania kandydatów do egzaminu. Należy bezwzględnie stworzyć jakieś możliwości dokształcania się dla młodych adeptów muzyki kościelnej.”
![](tl_files/obrazki/thn_1969-koniec_roku.jpg)
Ks. Lewkowicz przyczynił się do tego, że 2.10.1959 r. ks. kard. Stefan Wyszyński erygował Instytut Muzyczno-Liturgiczny Musica Sacra im. Św. Piusa X w Warszawie. Wprawdzie w dekrecie erekcyjnym był określony cel: kształcenie zawodowe w liturgicznej muzyce sakralnej kapłanów oraz świeckich mężczyzn, ale praktycznie początkowo słuchaczami byli tylko duchowni – diecezjalni i zakonni. Gdy w Akademii Teologii Katolickiej została utworzona specjalizacja muzyki kościelnej, wielu księży przeszło na ATK, a Studium w Aninie pozostało dla Sióstr zakonnych i w takim kształcie służyło Kościołowi do 1995 r. 2 października 1963 r. doszło do zlikwidowania przemocą (z pomocą sprowadzonych do miasta wielu oddziałów Milicji Obywatelskiej) salezjańskiej Szkoły Organistowskiej w Przemyślu. Organiści nabywali umiejętności we własnym zakresie „terminując” u czynnych organistów, często również samouków bez należytego wykształcenia. W państwowych szkołach muzycznych w klasach organowych program kształcenia nie zawierał niezbędnych dla organistów kościelnych przedmiotów jak liturgika, chorał gregoriański, prawodawstwo muzyki liturgicznej czy harmonia modalna.
![](tl_files/obrazki/thn_1970-koniec_roku.jpg)
Zorganizowanie regularnego kształcenia organistów w Warszawie było odpowiedzią z jednej strony na wskazania Soboru Watykańskiego II, z drugiej zaś na zamknięcie siłą salezjańskiej szkoły przemyskiej. Ojcowie soborowi w Konstytucji o Liturgii dali wyraz trosce o skarbiec muzyki kościelnej. Zalecali rozwijać zespoły śpiewacze, przywiązywać dużą wagę do wykształcenia i wykonywania muzyki w seminariach, domach studiów zakonnych oraz w innych instytucjach i szkołach katolickich. Zalecali zakładanie wyższych instytutów muzyki kościelnej.
W ramach prac Komisji ds. Śpiewu i Muzyki Kościelnej opracowano projekt Statutu Diecezjalnego Szkolenia Muzyków Kościelnych, który został zatwierdzony przez Episkopat Polski 12 marca 1965 roku. Równocześnie przy Kurii Metropolitalnej Warszawskiej utworzono Referat Szkolenia Muzyków Kościelnych. W 1965 r. ks. Wojciech Lewkowicz rozpoczął regularne dokształcanie organistów przy Kurii Metropolitalnej Warszawskiej w formie regularnych 4-letnich Kursów dla organistów. Naukę na I roku rozpoczęło 12 mężczyzn.
![](tl_files/obrazki/thn_1985_06_26-20_lecie.jpg)
Ze względu na brak instrumentów lekcje indywidualne gry na fortepianie prowadzono w prywatnych domach nauczycieli. Zajęcia wspólne nosiły nazwę Dni skupienia dla organistów, bo sytuacja polityczna nie pozwalała na oficjalną rejestrację Studium. Odbywały się one poczatkowo w parafii św. Wacława na Gocławku, następnie w klasztorze Sióstr Franciszkanek przy ul. Piwnej, potem w pomieszczeniach Kurii Metropolitalnej przy ul. Miodowej, wreszcie przez ponad 30 lat w podziemiach kościoła Wszystkich Świętych przy Placu Grzybowskim.
Wybór podziemi kościoła Wszystkich Świętych na regularne zajęcia nie był przypadkowy. W głównej sali zainstalowano i uruchomiono ocalałe po wojnie kinowe organy Wurlitzera, będące własnością Archidiecezji Warszawskiej. Instrument ten został zbudowany w North Tonawanda w USA w 1928 r. Przez 8 lat grały w kinie Colosseum, a od 1936 r. w domu Akcji Katolickiej Roma. Dziś znajdują się w Muzeum Techniki.
W 1970 r. Kursy dla organistów zmieniły nazwę na Instytut Szkolenia Organistów, ponieważ pełniący obowiązki organistów w parafiach mogli nadal się dokształcać, a ponadto 5-letnią naukę rozpoczynały osoby dopiero przygotowujące się do posługi muzyka kościelnego. W 1971 r. po śmierci ks. Wojciecha Lewkowicza dyrektorem Instytutu Szkolenia Organistów został ks. Józef Zawitkowski, absolwent muzykologii Akademii Teologii Katolickiej.
W 1982 roku po objęciu przez ks. Zawitkowskiego probostwa w kolegiacie w Łowiczu ks. Prymas Józef Glemp powołał na stanowisko dyrektora i wykładowcy Instytutu ks. Andrzeja Filabera, który jeszcze przed studiami w Metropolitalnym Seminarium Duchownym pracował jako organista w Bazylice Archikatedralnej w Warszawie. Nowy dyrektor zdecydował o znacznym rozszerzeniu programu nauczania oraz nastawieniu przede wszystkim na kształceniemłodych kandydatów na organistów, a nie tylko dokształcaniu osób już pracujących w kościołach.
W latach 80-tych ilość studentów znacznie wzrastała, w roku 1987 przekroczyła 100 osób. Duża liczba kandydatów o zróżnicowanym poziomie i predyspozycjach spowodowała konieczność przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych. Grono pedagogiczne powiększyło się do 13 osób. Równocześnie Dyrektor Instytutu konsekwentnie troszczył się o powiększanie liczby instrumentów.
![](tl_files/obrazki/thn_1995_06_21-30_lecie.jpg)
W 1988 r. Instytut Szkolenia Organistów został włączony do erygowanego Papieskiego Wydziału Teologicznego
w Warszawie. Słuchaczom zainteresowanym studiami magisterskimi umożliwiono naukę na Wydziale Teologicznym. Wskutek długoletnich staraniach dyrektora, w roku 2000 po decyzji kard. J. Glempa Instytut rozpoczął pracę w nowej siedzibie, w Domu Formacyjno-Rekolekcyjnym przy ul. Dewajtis 3 na warszawskich Bielanach. Dziś własnością Instytutu jest kilkanaście instrumentów (organy, fortepiany, pianina), w tym 3 organy piszczałkowe. Pedagodzy prowadzą łącznie ok. 300 godzin zajęć tygodniowo.
Duże zróżnicowanie umiejętności kandydatów zgłaszających się do Instytutu (niektórzy wcześniej zdobywali wiedzę i umiejętności muzyczne w różnych szkołach lub ogniskach muzycznych) pozwalają na zróżnicowany program pracy w ramach zajęć indywidualnych. Dyplomanci mogą uzyskać dyplom I, II lub III stopnia w zależności od realizowanego toku studiów i jego wyników. Dotychczas Instytut ukończyło ponad 500 osób pochodzących z terenu dziesięciu diecezji, przeważnie z archidiecezji warszawskiej i diecezji warszawsko-praskiej. Większość z nich rzeczywiście podjęło pracę organistowską w Kościele.
![](tl_files/obrazki/50-lecie%20ISo/50-lat-ISO.jpg)
15 czerwca 2015 r. odbyły się uroczyste obchody 50-lecia działalności Instytutu Szkolenia Organistów w Warszawie połączone ze zjazdem absolwentów. Wzięło udział prawie dwustu absolwentów z różnych lat, począwszy od 1969 r. Mszy św. przewodniczył kard. Kazimierz Nycz, arcybiskup metropolita warszawski, Wielki Kanclerz Papieskiego Wydziału Teologicznego. Koncelebrowali między innymi: były dyrektor Instytutu bp Józef Zawitkowski († 2020 r.), obecny dyrektor ks. prof. dr hab. Andrzej Filaber, ks. prof. dr hab. Krzysztof Pawlina - rektor PWTW.
W roku 2020/2021 nastąpiła restrukturyzacja uczelni, która przekształciła się w Akademię Katolicką w Warszawie. We wrześniu 2021 r. powstał Instytut Sztuki Sakralnej w ramach którego działa: Studium Muzyki Kościelnej (dotychczasowy Instytut Szkolenia Organistów ) oraz nowootwarte 3-letnie studia licencjackie Edukacji Muzycznej z Muzyką Kościelną.